ИБІРКІНӀҢ СІЛИИН КӦРӋЕҢ ОҢДАЙ ХАҶАН ДАА ПОЛЗЫН
08.10.2021
Хабарлар
8 октябрьда - Харах оды кӱні. Харах одының кирексінізі паалачаа даа чоғыл. Аның полызиинаң кізі ибіркіні кӧрче, пас чӧрче, хығырча, пасча, чир-чайаанның сілиине ӧкерсінче. Пӱӱн піс Н.М.Одёжкиннің адынаң офтальмология имнег туразының имӌізі, кӱнӧрткі стационарның устағҷызы Людмила Михайловна Кабелькованаң (хыс фамилиязы Араштаева) харах одын хайраллирдаңар чоохтасчабыс.
- Людмила Михайловна, ноға кізілернің харах оды уйан пол сыхча?
- Кізі чахсы кӧрбин сыхса, андада ла ол харах оды тың кирек полчатханын пілінче. Харах оды ус сыхса, кізі ибіркіні пӱлес кӧрче, сағызы даа сайбалча, хынған тоғысты даа толдыр полбиныбысча. Уйан кӧрчеткен чуртағҷыларның саны чылдаң чылға хозылча. Аның сылтағлары кӧп:
- харах ағырии іҷе-пабадаң палаа пиріл парча. Кӧзідімге, ырахха хомай кӧрчеткен кізілернің палаларында миопия ағырығ тилирге айабас;
- кізі телефонда, компьютерде кӧп одырза, телевизор удаа кӧрзе;
- улуғлан сыххан кізінің харах оды уйан пол сыхча. Харах мышцалары уурапча. Улуғланза, харах ӱді дее алысча;
- хомай кӧнігістер, кізі сыбыра кӧңні чох полза, аар ағырығнаң ирееленчетсе, хомай азыранза, читіре узубаза, андада кізінің харах оды ідӧк сайбалча.
- Ноға харах имҷілері очки кис чӧрерге чӧп пирчелер?
- Уйан кӧрчеткен кізілернің харах мышцалары хатча, анаң харахтары табырах майых парча. Очки кис чӧрчеткеннернің харах одын оптика сӱлейкелері хайраллапча, ырахха алай чағынға кӧрерге сағынчатхан кізілер харах мышцаларын хаттырбинчалар, іди оларның харахтары тынанча. Очкиліг кізілернің харах оды табырах сайбалбинча.
- Очки харах одына саба теелче бе?
- Я, кізі очкині имчі чӧбі чох алып кис чӧрзе. Кӧбізі саба очки садызып алча. Алай пасха кізінің очкизінең тузаланза. Офтальмолог-имчі ле, харахтар аразын орта синеп, кирек очки чоохтап пирер. Кізілерге очкині хайраллирға, аннаң орта тузаланарға пілерге кирек. Аның сӱлейкелері хачан даа арығ ползын. Кірліг сӱлейкеліг очки кізі хараан ардатча. Аннаңар очкині замша иснең алай нымзах хол пладынаң чысхлирға кирек. Очкині ӧнетін футлярда хайраллирға кирек, андада ол оодылбас паза сӱлейкезі тырбахталбас.
Астигматизмнең ирееленчеткен, ырахха алай чағынға уйан кӧрчеткен кізілер линзанаң тузаланчалар. Очкинең тиңнестірзе, линзаның чахсы сари кӧп ле. Ол харахта пик тудылча, ползар тӱс парбинча, тирлебинче. Линзалар кис чӧрчеткен кізілер аар-пеер чахсы ла кӧрчелер. Очкиліг кізее оправа кӧрерге харығ полча. Итсе-де, линзаны кизіп аларға сидік ле. Пӱӱнгі кӱнде кӧбізі линзанаң тузаланча: студенттер, артисттер, спортсменнер, чаачылар паза пасхазы.
- Айас кӱнде хара сӱлейкеліг очкині хайди даа кизерге кирек пе?
- Ультрафиолет сустары харахха хомай теелче. Аны тағларҷа сых чӧрчеткен альпинисттер, чорыхчылар чахсы пілчелер. Айас кӱнде ах харға харах матап айча паза ачыпча нооза. Мындағ оңдайларда кӱн сустарынаң арачылапчатхан очкилер кизерге кирек.
Ағырығ харахтығ кізілерге сарығ-ноған сӱлейкеліг очки кизерге кирек. Андағ очки харах одын чарытхыдаң арачылапча.
- Компьютер харах одына хайди теелче?
- Кізі компьютер алнында ӱр (6 - 7 час) одырза, аның харағы майых парча, ол чағынға даа, ырахха даа кӧр полбин сыхча. Че катаракта, глаукома паза пасха ағырығлар компьютернең палғалыстығ нимес. Кізі экранзар, анаң столда чатчатхан чачынзар кӧрзе, харах ідӧк табырах майыхча.
Харахты хайди даа тынандырып ал турарға кирек, харах гимнастиказын идерге. Тасхар сығып, арығ киинең тынарға. Тынанчатхан арада олох компьютер ойыннарын ойнирға чарабас.
3 - 7 частығ палаларға экран хыринда кӱнде 15 минута одырарға чарир. 1 класстағы ӱгренҷілерге компьютер алнында, тынанмин, 10 минута тоғынарға чарадылча, 2 - 5 класстағыларға - 15 минута, 6-7 класстағыларға - 20 минута, 8-9 класстағыларға - 25 минута, 10-11 класстағыларға
- 30 минута, анаң, тынанып алған соонда, хоза 20 минута тоғынарға чарир. Техникумнарның, училищелернің паза колледжтернің студенттеріне пастағы курста компьютер кистінде кӱнде чарым час одырарға чарир, ікінҷі курста - 1 час, ӱзінҷі курста - 3 час. Вузтар студенттеріне пастағы курста компьютернең 2 час тузаланарға чарир, улуғ курстарда - 3 час.
- Компьютернең тоғынчатхан кізілер харах одына хайдағ профилактика идерге киректер?
- Мындағ ӧӧн чӧптер пирерҷікпін: тоғынчатхан орында экранны орта турғызып аларға; кізі харағы компьютердең 60-70 см оортах поларға кирек; тоғынчатхан пӧлікте чарытхы чарии чахсы ползын; харах одын офтальмологта сыныхтап алып, килістіре очки алып аларға; харахтарны компьютердең тӧреміл тынандырарға, ол туста харахха гимнастика идерге.
- Ӱгредіг чылы хыызында парчатханда, іҷе-пабаларға паза ӱгренҷілерге хайдағ чӧп пирерҷіксер?
- Киндені алай тетрадьты харахха чағын тутпасха. 40 - 45 минута хығырып алза, 10 минута тынанарға кирек. Киндені диванда чадып алып алай транспортта хығырарға чарабас.
Таныхтирға сағынчам, харах оды кӧмес тее хомайлан сыхса, соона салдырбин, имҷізер айланыңар. Харахты посха имнирге чарабас.
- Людмила Михайловна, постарыңнаңар чоохтап пиріңер.
- Мин Шира аймаандағы Наа чир аалда тӧреем, ӧскем. 1996 чылда Хызылчардағы имнег академиязын олған имҷізі специальностьча тоосхам. Институттаох харах имҷізіне ӱгренерім тың килген. Интернатура соонаң Томсктағы имнег университедінде «Офтальмология» специальность алғам. 2000 чылдаң сығара Одёжкиннің адынаң республиканың харах имнег туразында істенчем, 2011 чылдаң поликлиникадағы кӱнӧрткі стационарның устағҷызы полчам.
Автор :
Чоохтасхан Татьяна ТЮТЮБЕЕВА
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
