АЛЫПТЫҢ ЧОЛЫ
31.03.2023
Хабарлар
Книга тасхағында. «Хакасияның чон писательi» атха турысхан Анатолий Султреков пiрееде пiр чылда iкiлер дее книга сығарыбысча. Iди ӱр ниместе аның соон сӱрiстiре «Махачылар» книгазы, анаң «Сэнсэй» чайаачы тоғызы орыс тiлiнең чарых кӧргеннер
Итсе-де, «Сэнсэй» книгазы аның алнында орыс тiлiнең сыххан полған. Пу наа книгазы, хоза пазылып, хызыл ӧңнiг паза чарых сомнығ сых парған. Уғаа чахсы кӧрiмнiг, холда тударға даа чапсых. Аны сығарған В.М.Торосовтың адынаң Хакас книга издательствозы. Тиражы – 500 экземпляр.
Анатолий Егорович пiстiң чонның саблығ кiзiлерiнеңер удаа пасча. Алында аның Михаил Еремеевич Кильчичаковтаңар «Мыкайла», саблығ хоосчы Алексей Ултургашевтеңер «Тiрiлген кип-чоохтар», саблығ спортсмен Сергей Карамчаковтаңар «Чиңiс ӧрiнiзi», саблығ артист Юрий Котюшевтеңер «Хара хустың теелбегi» паза даа пасха саблығ кiзiлердеңер, ол санда саблығ кӱресчi хыстардаңар книгалары сыххлааннар.
«Сэнсэй» хоос документальнай повезi CCCР-ның олаңай кӱресче спорт узы, техническай наукаларның кандидады паза хара хурлығ тренер-каратист Алексей Николаевич Карамашевтеңер чоохталча. Таныхтирға кирек, хакас тiлiнең пу книга 2008 чылдох чарых кӧрген. Соонаң автор ол чайаачы тоғызын орыс тiлiнең сығарған. Пу книганы саблығ писатель, Алексей Николаевич Карамашевтiң 85 чазына чарыдып, хоза пазып сығарыбысхан. Книганың матыры мындағ сыйыхха уғаа ӧрiнген полар, тастын аның чарых сомы чазапча. Iстiнде дее ӧңнiг сомнар.
Анатолий Султрековтың А.Н.Карамашевтеңер орыс тiлiнең пасхан пастағы книгазын хығырарға килiспин парған, аннаңар ам сыхханын холға алғанда, уғаа чапсып парғам.
– Син позың орыс тiлiнең пас cалғазың ма? – киртiнмин, аннаң сурыбысхам.
– Я, – тiпче писатель нанҷым.
– Андағда, син ноға амға читiре орыс тiллiг хығырығҷыларны иреелепчезiң, книгаларыңны орыс тiлiне тiлбестебин!
– Алында ол тоғысха пысхалах полғам, неке, – полған аның нандырии.
«Сэнсэй» книганы хығырып пастадым. Орыс тiлiнең. Хығырчам, позым алынҷа чоо махтап парчам. Аринҷа чир ӱстӱне саблан парған хырғыс писательi Чингиз Айтматовтаң даа халбасха тӧӧй. Ол хырғыс тiлiнең не пасхан полза, чир ӱстӱне iди дее сабланарҷых ни?
Книганы аннаң андар хығырчам. Алексей Николаевич Карамашевтiң олған тузынаң сығара амғы тусха теере чуртазынаңар пiлiп одырчам. Писатель позының матырынаң хада хости ла полчатханға тӧӧй. Прай нименi ӧтiре пiлiп пасча. Чолҷа парчатса, хайдағ ағастар учурапчатханын, хайдағ хустар арығда тапсасчатханын паза даа пасхазын.
Алёша оолахтың Илбек Ада чаа тузында астаң астап ирееленгенiн хығырып, кiзiнiң чӱрее ачыпча. Пу даа кiзi пiстiң Россияда 1990 чылларда кiзiлерге тоғынған ахчаларын пирбинчеткенiн оңнапча. Чон чуртап парыбызарға тiп матап тырбахтанҷаң. Суғ хазынзар парзаң, улуғлар паза кiчiглер палыхха хармахтап турҷаңнар. Чазыларда ӧркелернi, iннерiне суғ урып, тутхлаҷаңнар. Чаа тузында чон аннаң даа аар чуртаан нооза. Минiң iҷем iдӧк Cарығлар аалынаң полған. Аның пiр ады Печин полча. Сагалаков Печин кiзi адынаң адалған одыр. Пiлбинчеткен кiзiлер аны орыс тiлiндегi «Печень» («Паар») сӧстең пӱткен тiп сағынчатханнар.
Мин, кiчiг паза улуғ пӧгiннер турғызып, аны толдырып алчатхан кiзiлерге хаҷан даа морсынчам. Пу книгада Алексей Карамашев олған паза чиит туста спортта кӧп чидiглерге читче. Студент тузында хайди даа иреелензе, пӧзiк ӱгредiг алып алған. Ол саналығ чыларынҷа паза гимнастиканаң марығларда маңнаныстығ араласча. Москвада полғанда, саблығ спортсменнернең ынағласча, учёнай академиктернiң чурттарында ааллапча. Пiрееде сағыныбысчазың – сынап полған полар ба ол?
Книга сых парған. Амды ол орыс тiллiг дее хығырығҷылар аразында тарир. Ӱндезiглер полар ла тiп сағынчам. Писатель нанҷыма мындағ алғас пирерҷiкпiн – хакас паза орыс тiлiнең пiди ле пас тур! Аймах-пасха чон пiлзiн, хайдағ сiлiг чир полған Хакасия паза хайдағ алып кiзiлер мында чуртапчалар.
Автор :
Илья ТОПОЕВ
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
| 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
