ЧУРТАҒҶЫЛАР ПРАВОЛАРЫ – ПАСТАҒЫ ОРЫНДА
22.03.2023
Хабарлар
Кӧні эфир. Хакасия пазы Валентин Коновалов паза республиканың энергетика паза тарифтерні хайығда тутчаң хазна комитедінің кнезі Манук Данданян чуртағҷыларның сурығларына социальнай сетьтерде кӧні палғалысча нандырғаннар
Кӧні палғалыс республиканың энергетика паза тарифтерні хайығда тутчаң хазна комитедінің 2022 чылның тоғыс салтарларынаңар хысхаҷах сан пиріснең пасталған. Анаң Валентин Коноваловнаң Манук Данданян чуртағҷыларның сурығларына нандырып пастааннар. Оларның ӧӧн чардығын пирчебіс.
– Чарытхы тартарынҷа сурығны хайди чапчаң пӧгіп аларға? Чӧптезігні тузында толдырбаан ӱчӱн «Россети» неустойканы хайди айландырар? Ниме идерге мындағ сурығ турыбысса? – сурғаннар Кӧк хайа, Тазоба пилтірі аалларның чуртағҷылары.
Манук ДАНДАНЯН:
– Иң пастағызын, чарытхы тартары тарифке киріл парған, аннаңар компания ол кӧстеге ахча чоғыл тіп сылтанмасха кирек. Че чӧптезігнің тузы тоозыларына тоғыстар толдырылбаан полза, чарытхы тартчатхан компанияның молҷағларын сағыбин, монополиядаң тоғыр федеральнай службазар хопты ызарға кирек. Сыныхтағлар паза хатығластар соонаң чарытхы тартылар. Компанияларны хатығласха тартчаң тус – пір чыл. Чӧптезіг толдырылбин, пір чыл ирт парза, аны хатығласха тартчаң оңдай чох полар. Аннаңар чӧптезігдегі тусты хайығда тударға киректелче.
– Тазоба пилтірінде, компания чарытхы тартчаң техническай оңдай чоғылына сылтанып, чӧптезіг дее идерге ынабинча. Хайди поларға?
Манук ДАНДАНЯН:
– Андада чуртағҷаа, андағ нандырығны пічікте алып, ідӧк монополиядаң тоғыр федеральнай службазар айланарға киректелче.
Техническай оңдай пір дее чох полбас. Компания, ол оңдайны тӧстиріне ағаа нинҷе тус киректелчеткенін паалап, чуртағҷынаң чӧптезіг идерге, техническай оңдайны тӧстирін, тізең, чағынғы чылның инвестиция программазына кир саларға кирек.
– Тазоба пилтірінде паза пір сидіксініc пар: Родная орамада наа трансформатор кирек, хаҷан аны алыстырарлар?
Манук ДАНДАНЯН:
– Тазоба пилтірінде полған на орамаҷа, адресче тоғыстар толдырары компаниянаң хада чарадылған паза толдырылған. Мин позым аалзар сыныхтағнаң чӧргем паза алызығлардаңар чуртағҷыларнаң чоохтасхам. 2022 чылда полған на хопча компания тоғыстарны толдырыбысхан. 2023 чылда тоғыс узарадылар, компанияның планында пу орама парох. Ізенчем, ол тоғыстар пӱӱл тооза толдырылар. Iдӧк олар инвестиция программазына киріл парғаннар, аннаңар ахчанаң сидіксініcтер чох поларға кирек.
Валентин КОНОВАЛОВ:
– Тоғыстар толдырылбаза, инвестиция программазына кирілген хорадығлар айландырылар паза компания хатығласха тартылар.
– Ноға хысхызын, чуртағҷыларға сағба пирбин, чарытхы ӱзӱрілче? Пірее туралар чарытхы кӱзінең чылыдылчалар...
Манук ДАНДАНЯН:
– Чарытхы читірілерінде трансформаторлар, тірӧстер паза пасха тиріглер тузаланылча. Чарытхының кинетін ӱзіріл парғанының сылтағлары пасха-пасха поладыр: чарытхы кӱзі иртіре кӧдірілгенi, саай сығысханы. Андағ туста энергетиктернің чарытхыны читірерін нааҷылирына 24 час пар. Олар ол тусха хайди даа сығысхан сылтағларны чох идерлер. Олох туста чуртағҷыларға тураны чарытхы кӱзінең чылыдар оңдайны ла артыспасха чӧптирҷікпін, уламох піс Сибирьде чуртапчатханда. Че пасха оңдай чох полза, чарытхыны читірҷең генератор турғызарға чарир.
Валентин КОНОВАЛОВ:
– Чарытхы кӧрілген туста ӱзірілчетсе, аннаңар чуртағҷыларға хай син тусха азынада искірерге киректер?
Манук ДАНДАНЯН:
– Ӧӧнінде компания тыхтағ тоғыстары толдырыларынаңар 10 кӱнге азынада искірче. Ол тус орындағы пос устаныс устағ-пастаанаң чарадылча паза чуртағҷыларға читірілче. Тыхтағ тоғыстарын толдырарға чарытхы хайда ӱзiрілерінеңер искіріг компанияның паза пістің комитеттің сайттарында турғызылча.
Валентин КОНОВАЛОВ:
– Че чарытхы удаа ӱзірілчетсе, компанияның чарытхыны хайди читірчеткенін сыныхтирға, андағ киректеңер комитетке искірерге кирек. Ол сурығҷа тоғыныбызар.
– Чарытхы кӱзі иртіре кӧдірілген сылтаанда ибдегі техника кӧй парза, ниме идерге?
– Андағ кирек пол парза, чарытхыны читірчеткен компания кізізінең хада ол киректеңер акт пазарға киректелче. Техника чарытхы кӱзінең кӧй парғанын экспертиза кӧзідерге кирек. Анаң искнең чарғызар айланарға чарир.
– Чарытхы счетчигін чурт ээзі алыстырарға кирек пе?
– Алынҷа тура даа, квартира даа ээзіне счетчикті посха алыстырарға кирек чоғыл. Ол хорадығлар тарифке киріл парғаннар, аннаңар чарытхы читірчеткен компания счетчикті алыстырарға кирек.
– Ағбанда чылығ ӱчӱн тарифтернең кирек хайди парча, тӧлеглерні хатап санирлар ба?
Манук ДАНДАНЯН:
– Ағбанда паза Харатаста чылығ ӱчӱн тӧлег чылығ читірілчеткен туста ла саналча. Тӧлег ідӧк чылығның читірілген синінең палғалыстығ. Сағам Ағбан город устағ-пастаанаң Ағбандағы ТЭЦ аразында чылығ ӱчӱн пааның ӧскірілген синінеңер талазығ парча: город устағ-пастаа ӧзіс 8,2%-ке тиңнелерге кирек тіпче, чылығ читірчеткен компания – 11%-ке.
Валентин КОНОВАЛОВ:
– Че тӧлег паа ӱчӱн ӧс парбаан, аның ӧӧн чардығы – читірілген чылығ сині. Аның сылтаа соох кӱннер турғаны ла полбас.
Манук ДАНДАНЯН:
– Монополиядаң тоғыр федеральнай служба хоптарнаң тоғынған сылтаанда чылығ читірчеткен компания полызығны иртіре читіргенін ілезіне сығарған. Компания аны ӧнетін итпеен, ол чылығ пирҷең системаның оңдайы – ол кӱн алысханына килістіре табырах алыс полбинча. Салтарында пастағы тураларға чылығ иртіре пирілче, соондағыларына – читкіҷе нимес. Анзын, тура алнында хайдағ чылығ кірчеткенін сыныхтап, паалирға чарир. Сайбағ чох полза, сурығлар туранаң устапчатхан компанияа сығысча. Пӱӱнгі кӱнде пу сурығ сыныхтаанаң ведомстволар пірге айғасчалар.
Валентин КОНОВАЛОВ:
– Мағаа, регион устағҷызына, ӧӧні чуртағҷыларның праволары арачылалғаны, аннаңар піс город устағ-пастаанаң паза СГК-наң сурығны пӧгерінҷе тоғысты узарадарбыс.
– Ноға город-аалларда чылығ ӱчӱн паалар пасхалалча?
Манук ДАНДАНЯН:
– Полған на город-аалда позының чылығ пирҷең оңдайы тоғынча, аннаңар аның кирексіністері, хорадығлары пасхалалча. Тиңнестіріге ниикке чӧрҷең автомобильні паза таарлағ грузовигін алып аларға чарир. Піс оларның двигательлері пасхалалчатханын пілчебіс. Чылығ сығарарында андағох. Ниме полызиинаң ол чылығны сығарча, нинҷе кізі ол тоғысха тартылча, хай син олар чал ахчазын алчалар, нинҷе кізі паза предприятие ол чылығнаң тузаланча, наа алай иргі сетьтер паза пасха кӧзідіглер – прай ол чылығ паазына теелче. Аннаңар пасха-пасха город-ааллардағы чылығ ӱчӱн пааларны тиңнестірерге чарабас.
– Хара тас паазы ӧс парған. Ол правительство чаратхан пааны асчатса, чуртағҷаа ниме идерге?
Манук ДАНДАНЯН:
– 2023 чылда хара тас паазы алындағы чылдағызынаң алыспаан. Ол паа алынҷа тураны, песті хара таснаң одынып, чылытчатханнарға кӧрілген. Пу пааға транспорт хорадығлары кирілбеен. Разрезтер БТИ-даң алынҷа туразын одынарға хара тасты алчатханнаңар справкалығ чуртағҷаа ла правительство турғысхан пааҷа хара тасты сатчалар. Аның ӱчӱн кізее позына разрезсер парарға киректелче. Че кізі іди чӱгӱрін чӧрерге ынабинчатса, аның хара тасты ибге читіре ағылчатхан идінҷектернің алай предприятиелернің полызиинаң тузаланар оңдайы пар. Ол полызыға правительство паазы теелбинче.
– Піс ГЭС хыринда чуртапчабыс, чарытхы паазын тӱзірҷең оңдай чоғыл ба?
Валентин КОНОВАЛОВ:
– Піс Хакасия правительствозы Ӧӧркі Чӧпнең хада пу сурығҷа пастағнаң пір ле хати сыхпаабыс. Піс пілчебіс, чарытхы артых сығарылчатхан орында паалар тӧбін поларға кирек. Я, пӱӱнгі кӱнде пістің регион хазнада чуртағҷыларға чарытхы паазы иң тӧбін турғызылғанынҷа ікінҷі орында турча. Пастағы орында – Иркутск облазы. Че олох туста предприятиелерге паза пірігістерге паа пілдірте пӧзік. Мин пу сурығҷа федеральнай министрлернең тоғасхам. Сурығ мындағ киректе турыбысхан: пӱӱнгі кӱнде хазнада пірге энергетика системазы тӧстел парған. Аннаңар Хакасияны алнынзар сығарза, ол система прай сайбал парар. Аның ӱчӱн піс пасха чолҷа парарға чаратхабыс: экология проекттерін чуртасха кирчебіс. Іди 2022-2023 чылның чылығ пирҷең тузында Ағбанда паза Алтай аймаанда чуртасха кирілген сыныхтағ проектінҷе чарытхы полызиинаң чылығ пиреріне кірген тура ээлеріне чарытхы паазы пір салковайға теере тӱзірілген, чарытхы читірчеткен компанияа пааның читіре алылбаан чардығы республика бюджедінең айландырылча. Ол оңдайны піc алғыдарға кӱстенчебіс. Сағам пір сидіксініc: ол чарытхы читірчеткен компанияның техническай оңдайлары чидіспинчеткені.
Тиксі алза, сурығнаң чарасчам, пааны республикаа тӱзірерге кирек, аннаңар сурығны пӧкчең оңдайларны аннаң андар тілирбіс.
Автор :
Тимнеен Наталья СЮПТЕРЕКОВА
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
| 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
