ТIС-АХСЫ ХАЗИИ – ТИКСI ИТ-СӦӦК ХАЗИИ
22.03.2023
Хабарлар
Хирург-стоматолог-ортопед Сергей Георгиевич ШАПОШНИКОВ
Имнег кирее. 20 мартта Ааc хазииның тиксi тилекейдегi кӱнi таныхталған. Хайди тiс-ахсы хазиин хайраллирдаңар чоохтап пирген имнег туразындағы хирург-стоматолог-ортопед Сергей Шапошников
ПРОФЕССИЯЗАР ЧОЛЫ
Сергей Георгиевич Шапошников 1997 чылдаң имҷi-стоматолог полып тоғын сыххан. Тiстерi ағырчатхан чуртағҷыларға табырах имнег полызиин пирiп, ол Ағбандағы стоматологияда iстенiс чолын пастаан. 2000 чылдаң Г.Я.Ремишевскаяның адынаң республиканың имнег туразының поликлиниказында ол хирург-стоматолог-ортопед полып тоғынча.
Аның тӧреен чирi Иркутск облазы полча, ӧскен чирi – Алтай аймаандағы Хубачар аал. 1990 чылда, Хубачардағы ортымах школаны тоозып, Хызылчардағы имнег институдынзар ӱгренерге кiрген. Аның чооғынаң, ол, постың оол тузына читкенде, кемге ӱгренiп алардаңар сурығны пӧгерге сидiксiнген. Ағаа улуғлары, чахсы чӧп пирiп, имҷi профессиязын таллап аларға полыс пиргеннер. Пабазы Георгий Михайлович паза iҷезi Светлана Степановна – экономистке ӱгренген кiзiлер. Георгий Михайлович экономика наукаларының кандидады полча.
Сергей Шапошников школаны тоосчатханда, хазнада ам даа совет тузы полған. Андада орындағы национальностьтығ оол-хыстарға улуғ городтардағы вузтарзар квотаҷа ӱгренерге кiрiп алар оңдай полҷаң. Андағ квотанаң тузаланарға маңнан халған оол Хызылчардағы имнег институдынзар ӱгренерге кiрген. Ол тiс имҷiзi поларға чаратхан, аннаңар стоматология факультедiн тоосхан. Анаң институт соонаң, пiр чыл интернатурада «Ортопедия стоматологиязы» специальностьча пiлiзiн алғыдып, iстенiс чолын Ағбандағы стоматологияда пастаан. Анда 2004 чылға теере тоғынған. Че олох арада ол 2000 чылдаң республиканың имнег туразында хирург-стоматолог полып тоғынарға маңнан турған. Ам анда 2004 чылдаң сыбыра тоғынча.
УЛҒААТТЫРБАСХА
Хирург-стоматологтың тоғызында тузаланчатхан ӧӧн имнег тирiглерi скальп, хысхыс паза бормашина полча. Сергей Георгиевич ағырығ тiстернi дее суура тартча, сын парған ээк сӧӧгiн, сырай-ээкте сыхчатхан сiстернi дее имнепче. Улуғ опыттығ имҷi, iстенiп пастаан тусты, 1997 чылны, пу кӱндегiзiнең тиңнестiрiп, таныхтапча:
– Амғы туста улғаат парған тiс ағыриинаң хай-хай кӧп кiзi айланча. Кiзiлернiң тiс ағыриинаң сидiксiнiс кӧп ле тоғасча. Ноғадаңар? Ам тiс имнеттiрiп алар ӱчӱн, тiс имҷiзiнзер азынада пазын саларға киректелче. Че iди азынада пазынарға оой ла нимес. Аннаңар стоматологияҷа имнег полызиинаң тузаланарға оой нимес полыбысхан. Итсе-де, амғы туста тiстi, ахча тӧлеп, идiнҷектернiң имнег кабинеттерiнде дее имнеттiрерге чарир. Че чуртағҷыларның тiс имнирiне ахчазы чоғыл. Кӧбiзi хазна имнег учреждениелерiндӧк тiстерiн тикке имнеттiрiп аларға кӱстенче, че андағ оңдайда тiс имҷiзiнзер хайди даа азынада пазынарға кирек нооза.
Ниме ӱчӱн тiстер хазии уйан пол сыхча? Хайди санапча имҷi, анзы ӧӧнiнде чахсы чиис чiбинчеткен cылтаанда поладыр. Чииске пызырған, сахарға паза углеводтарға пай чiчең ниме, фаст-фудтар тузаланчалар. Че тiстерге, олар пик полар ӱчӱн, хатығ арах чиис киректелче. Кӧзiдiмге, час фрукттар паза чир тамаа. Сӱт-айраннығ ас тамахты кӧп арах чиирге кирек, ол тiстерге киректелчеткен кальцийге пай чиис полча.
Тiстер ағырбас ӱчӱн, оларны орта арығлап турарға кирек. Тiс имҷiзiнде пос хазиин чарым чылда пiр хати хайди даа сыныхтан турарға. Наа ла пол сыххан кариестi имнеп аларға хай-хай оой поладыр. Че улғаадыбысхан тiс ағырии сидiк имнелче тiп сизiндiрче хирург-стоматолог. Пiр дее ағырсынминчатса даа, стоматологта чарым чыл пазынаң пазох сыныхтанарға кӱстенiңер.
Кiзiнiң ит-сӧӧк хазии хайдағ полчатханын тiс-ахсы хазии хоостыра пiлiп аларға чарир. Кӧзiдiмге, хурсахiчеге алай ӧӧт хооғы ағырчатхан кiзiнiң пародонтит ағырығ сығыс килчеттiр. Кӧгбелердең хан сығып, пародонтит пол сыхса, стоматолог-терапевтсер айланарға кирек. Ол чӧреес ағырыға кӧбiзiн 30 час ас парған чуртағҷылар урунчалар.
Че iдӧк аастың чӧреес ағырығлар пар полза, кӧзiдiмге, перидонтит, пародонтит, оларның cылтаанда чӱрек ағырығлары сығыс килерге айабас. Андағ ағырығлар iдӧк чӱл-уйаларға хомай теел сыхчалар. Хаҷан кiзiнiң чыхча-ээк уйазы хыҷырапчатса, андағ пациенттi стоматолог пасха имҷiзер хазиин сыныхтанарға хайди даа ысча. Ӧӧнiнде имҷi-ревматологсар. «Глоссалгия» диагнозтығ пациенттернi стоматологтар психологтарзар сыныхтанарға ысчаттырлар. Андағ пациенттер, тiл ағырча тiп, хирург-стоматологcар айланчалар. Че сынында кiзi, тiлiн дее пиртiндiртпеен, палығлатпаан даа, тiлi пӱдӱн полча. Андағ пациент хаҷан-да психология саринаң ноо-да сидiксiнiске кiрген тiп санапчалар.
Тiстернi чахсы арығлаза, кариес паза пасха даа тiс ағырығлары сығыспас. Кӱнде иң асхынах iкi хати арығлирға кирек: иртен паза иирде. Тiс щетказын 3 айда пiр хати алыстырарға. Тiс арығлаҷаң пастаны алчатса, «имнег-профилактика пастазы» пазыл парғанын таллап аларға чарир. Тiстернi тиксi 3-4 минутаҷа арығлирға. Щетканаң тiс тӧзiнең тастынзар сыбырчатхан оңдайнаң орта арығлирға. Iстi-тастындағы сарин iди изере арығлап турарға. Кирек полза, тiс чiбiнең тузаланарға чарир.
– Иркеҷектiң тiзi ӱт килзе, андада аны тiзiн арығлирға ойын-пазында ӱгредiп пастаңар. Тiс пастазы фтор чох поларға кирек. Амды кiчiглерге ӧнетiн паста сығарылча. Аны пала азырыбысса даа, хазиина хорғыс ағылбинча. Анаң, пала улуғ арах ӧс парза, аны фторлығ тiс пастазынаң тузаланарға ӱгредерге чарир. Ол аны тӱкӱрiбiс турарға ӱгренiп аларға кирек, – чӧп пирче тiс имҷiзi.
КЕМНI ООЙ ИМНИРГЕ?
– Мағаа улуғларнаң тоғынарға оой поладыр. Улуғлар тiс имнирге имҷiзер постары кил парчалар, оларны кiзi кӱстебинче. Пала, тiзең, имҷiдең хорыхча, ол имҷi кабинедiнде сайлан сығарға айабас. Паза аның кӧңнiн дее сурбин, имҷiзер чидiн килчелер нооза. Аннаңар кiчiглернi имнирге сидiк арах. Оларға хирургия имнег полызии киректелзе, олған пӧлиинзер имнирге чатырчалар. Піссер, тiс имҷізі кабинедінзер, кӧбізін табырах имнег полызиин киректепчеткен пациенттер имненерге килчелер, ол санда тіс суурдырарға, iрiңнiг сiсті кистірерге, – чоохтаан Сергей Георгиевич.
Пірееде хирург-стоматологсар «короткая уздечка языка», «короткая уздечка верхней губы» диагноз турғызылған палаларны ортодонт алай логопед тее имнирге ысчаттырлар. Анаң андағ пациенттерге улуғ нимес хирургия операциязын Сергей Георгиевич кабинедiнде итчеттiр.
Хакасияда амды сырай-ээк, тіс-ахсы ағырығларынаң республиканың имнег туразында азылған наа пӧлікте имненер оңдай пар. Анда ээк-сырай хирургиязы паза пластическай хирургия пӧлии азыл партыр. С.Г.Шапошников 2022 чылның ноябрьынаң наа пӧлiкте дежурствозы тузында тоғынчаттыр. Iди ағаа харааларда паза тынағ кӱннерінде дежурстваа сығарға килісче. Айда – 6 – 8 хати.
Наа пӧлікте аймах-пасха ағырығларны имнепчелер. Кӧзiдімге, хамах сӧӧгін сындырған кізілерге, операция иділіп, имнег полызии пирілче. Ол-пу ағырығлардаң улуғларны даа, кічіглерні дее осхырчалар. Хакасияда сырайға иділчеткен пластическай хирургия улуғ кирексініснең тузаланылча тіпче хирург-стоматолог. Че iди сырайны сіліглирінҷе операциялар ахчаа ла иділчелер. Наа пӧлікте Сергей Георгиевич дежурнай имҷі ле полып тоғынча.
ХОЗА ЧӦПТЕР
– Кізінің тиксі хазии аның чуртас оңдайынаң кӧнізінең сылтағлығ поладыр. Аннаңар хазых чуртасха тудынарға кирек, тамкы тартпасха, іскее тартылбасха кӱстеніңер. Хайди киречілепче чуртас, тамкы кізі чуртазын 10 чылға хызырча, ағаа тістер дее сарғал парчалар, аас ағырығларын улғааттырча. Iскiнең айғаспаңар, наркотиктерге тартылбаңар. Мағаа наркоманнарны даа имнирге киліскен. Пілчезер бе, оларның аазы уғаа ағырығ полча, паза андағ улус ӱр чуртабинча, – теен С.Г.Шапошников.
СПОРТ ПОЛЫСЧА
Хирург-стоматолог пос туста пауэрлифтингнең айғазарға хынча. Спорт ағаа кӱс алынарға, тоғыстаңар ӱр нимес тусха «ундирға» полысча. Пауэрлифтингнең читі чыл айғас парир. Ол ӱр ниместе пу спорт кӧрімінҷе тиксі Россиядағы марығларда ветераннар аразында чиңicчi полыбысхан. Екатеринбургта иртірілген марығларда 207,5 кг аар кӧдірімніг штанганы чоғар кӧдірібізіп, кӱстіг алыпха саналған. Алында позының рекорды 205 кг кӧдірімніг полтыр.
Паза имҷі кізее чуртаста чалахай кӧңніліг поларға сӧбірезі кӱс пирче. Хада хонғаны Наталья Юрьевнанаң ӱс пала ӧскірчелер: ікі оол паза пір хыс. Оолағастар – 10 паза 3 частығлар, хызыҷах – 5 частығ.
Автор :
Инора БОРГОЯКОВА
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
| 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
