ЧОНЫБЫС ХАЗЫХ, ЧАСКАЛЫҒ ПОЛЗЫН
22.03.2023
Хабарлар
Асхыста ирткен Чыл пазы ӱлӱкӱнде араласхан Ӱс чулдағы абахайлар
Ӱлӱкӱн. Ирткен позырахта Асхыста суғ хыриндағы ачыхта Чыл пазы аймах синінде таныхталған
Пайрам улуғ нимес ойыннаң азылған. Чарых кӧгенектіг хыстар, ӧңніг чаламалар тудынып, сцена алнында сіліг теелбек салғаннар. Сценада Ӧӧркі чайааннар Чыл пазын удурлааннар. Хайди таныхталған, Наа чылны наа кип-азахтығ удурлирға кирек. Таңдағызына ізеніп, чарых кӱнге пазырарға. Чыл пазын часхызын, кӱн хараанаң тиңнес парза, удурлапчалар. Пурунғыларыбыс хысхызын Ӧӧркі чайааннар чирдең парыбысчатханына, кӱн хараанаң тиңнес парза, айланчатханына киртінгеннер.
Чоннаң изеннезіп алғанда, пайрамны апарчатханнар аймахтың аалларындағы чайаачы ӧмелерні чон алнынзар хығырғаннар. Іди пайрамға аалҷылар Ӱс чул, Паза, Полтах, Хойза пилтірі паза Пилтір ааллардаң килгеннер. Ідӧк ӱлӱкӱнде Асхыс аал чӧбінің Культура туразының чайаачы ӧмезі араласхан. Полған на араласчыны кӱлкi-хатхыда удурлааннар.
Пайрамға чыылысхан чонны Хакасияның Ӧӧркі Чӧп депутады Роман Челтыгмашев, Асхыс аймаа пазы Абрек Челтыгмашев, Асхыс аймааның депутаттар чӧбінің кнезі Александр Челтыгмашев, культура устанызының пастығы Келемана Барашкова, Асхыс аймаандағы улуғлар чӧбінің кнезі Леонид Горбатов, «Алтынай» пірігістің Асхыс аймаандағы пӧлиинің кнезі Зинаида Торокова алғыстааннар.
Роман Челтыгмашевтің чооғынаң, пайрам 20 – 30 чыл иртірілче, аны хоостыра чон кибірлері чуртасха айландырылча. Анда сыбыра кӧп кізі араласча. Кибірлер айланчатханы чӧпсіндірче. Хакас чон кӧп кибірліг ӱлӱкӱнні таныхтапча. Оларның санында Тун пайрам паза Чыл пазы – иң улуғ пайрамнар. Чыл пазынаң часхы пасталча.
Абрек Челтыгмашевтің сӧстерінең, чоныбыс иптіг чуртазын, прайзы хазых ползын, сағынған сағыстары хаҷан даа толзын. Наа чылны аймах мӱчеллер хоостыра таныхтапчалар, че тӱрк чоннары аны орта кӱнде иртірчелер. Ол тустаң сығара кізілернің наа чуртас пасталча. Кӧрік айының 22-ҷі кӱнінде чир-чайаан усхунча.
– Асхыста полған иң саблығ киректер суғ хазынаң пасталчалар. Хакасияның саблығ ученайы Николай Фёдорович Катанов пу чардаң Хызылчар городсар парыбысхан. Пайрамға чон мындох чыылыс парып, Ӧӧркі чайааннарны чеестепче, чахсы чуртас сурынча. Прайзы часкалығ, пик хазыхтығ ползын, – теен Леонид Горбатов.
Зинаида Торокова, чонзар айланып, таныхтаан: «Кізілер кӱн чіли чарызыннар, постарына хынзыннар. Сағыс пик ползын, частар узах ползын. Сӧбірелер часкалығ чуртазыннар, тоғыс тӱзімніг парзын. Кӧк тигір кӧгер турзын».
Алғыс сӧстерi соонаң пайрамға килген чон От инені азырирға парған. Алғасчылар, ас-тамахты отха салып, чоныбыс чахсы, пай чуртазын тіп сурынғаннар. Чарых кӱнде чон Худайға, кӱнге, суға алғызын читірген. От инені азырап, аны ӱс хати ибірібізіп, Асхыс аймаа чуртағҷылары паза аалҷылар ызых хазыңа чарых ӧңніг чаламалар палғааннар.
Пайрамнығ концертті ырҷы Алексей Казыгашев асхан. Ол тӧреен чирібістің сілиинеңер сарын толдыр пирген. Ідӧк анда чоныбыс чахсы чуртазын тіп таныхталча. Асхыс аймааның Культура туразының «Хоңгарай» ансамбльы «Чыл пазы» сарынны ырлаан.
Анаң сценада аймахтағы культура тураларының чайаачы ӧмелері марығласханнар. Олар «Хозан чылы» марығ хоостыра сценада ойыннар турғысханнар. Артисттер, хозан костюмнарын кизіп, кӧрігҷілерні хайхатханнар, кӱлкiстіг ойыннарынаң хатхыртханнар.
Ідӧк пайрамда «Алып оол» марығ ирткен, аның араласчылары кӱстерінең, чайаачы устарынаң паза чапчаңнарынаң сынасханнар. Ідӧк аймахтағы муниципальнай пӱдістер столлар саларынҷа марығласханнар.
«Хакас чонның кибірліг ас-тамаа» марығда Асхыс аал чӧбінің Культура туразы чиңіске турысхан. «Хозан чылы» марығ хоостыра ойыннар турғызып, ӧӧн сыйыхты ідӧк Асхыс аал чӧбінің Культура туразы холға кирген. «Алып оол» марығда Хойза пилтірінең килген Илья Балахчин прайзын асхан.
Ӱлӱкӱн cоонаң прайзы Культура туразында чыылысхан. Анда хатығластарны толдырчатхан федеральнай служба (ФСИН) спецназының отставкадағы подполковнигі, ырҷы Александр Ванюшкин концерт иртірген. Аның иң саблығ сарыны «Триста. Тридцать. Три» ӧнетін чаа операциязына чарыдылған.
Автор :
Антон ЧЕРТЫКОВ
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
| 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
| 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
